Sprawozdanie z realizacji projektu:
„OBRZĘDY DAWNIEJ I DZIŚ –
poznajemy dziedzictwo kulturowe naszego regionu”
SKUBANIE PIERZA
Sześcioosobowa grupa uczniów, w ramach realizacji konkursowego zadania, postanowiła zgłębić temat dawnych obrzędów pewlańskich i skupiła się na skubaniu pierza – tradycji, która niegdyś była ważnym elementem życia społecznego. Uczniowie przeanalizowali wszystkie etapy tego zwyczaju, od samego skubania, przez towarzyszące mu śpiewy i opowieści, aż po wspólne biesiadowanie. Zwrócili uwagę na jego funkcję integracyjną oraz to, jak przekazywano w ten sposób historie i wierzenia. Ich praca pozwoliła spojrzeć na tę tradycję zarówno w kontekście historycznym, jak i jej współczesnego odbioru.
Uczniowie, realizując projekt, rozpoczęli od zbierania informacji na temat dawnych obrzędów. W tym celu wspólnie z koleżankami i kolegami odwiedzili Muzeum Etnograficzne „Na rozdrożu” w Krzyżowej, gdzie nie tylko zgromadzili cenne wiadomości, ale także wypożyczyli wybrane elementy wystawy do przygotowania scenerii. Należy dodać, że jest to miejsce stanowiące część lokalnego dziedzictwa kulturowego, którego uczniowie wcześniej nie znali. Przeprowadzili rozmowę z Kustoszem i Przewodnikiem panem Stanisławem Dunatem. Dowiedzieli się wielu ciekawych informacji na temat obrzędów i zwyczajów z naszego regionu. Pozyskane informacje spisali.
Dodatkowo sięgnęli do Kronik szkolnych oraz szkolnego archiwum, zapoznali się z materiałami zgromadzonymi w ramach realizacji wieloletniego projektu „Pewel Wielka – Moja Mała Ojczyzna” i prac tworzonych podczas corocznych działań pod hasłem „Mój region”. Zapoznali się z artykułem „Szlakiem pewlańskich legend”, którego autorką jest lokalna pisarka Teresa Juraszek. Przeprowadzili wywiady z mieszkańcami- seniorami i członkiniami kół gospodyń wiejskich, by lepiej poznać pewlańskie zwyczaje, opowieści, przyśpiewki i pieśni.
Kolejnym krokiem było stworzenie w szkole dekoracji przypominającej wnętrze starej, góralskiej chaty. W tej scenerii odbyły się warsztaty skubania pierza, które przeprowadzili opiekunowie projektu oraz Członkinie Koła Gospodyń Wiejskich z Peweli Wielkiej. Podczas spotkania społeczność szkolna mogła nie tylko zobaczyć, jak wyglądał ten dawny zwyczaj, ale także posłuchać legend pewlańskich, które opowiadała grupa uczniów realizująca projekt.
Całość pozwoliła przybliżyć zarówno atmosferę dawnych, wieczornych spotkań, jak i znaczenie przekazywania tradycji kolejnym pokoleniom. Dodatkowo w czasie warsztatów odniesiono się do współczesnych form pozyskiwania pierza do wytwarzania poduszek i ubrań puchowych.
Uczniowie przygotowali zaproszenia, plakat, folder informacyjny na temat poznawanego obrzędu i znaczenia tradycji w naszym życiu, wykorzystując swoje umiejętności z zakresu TIK, co pozwoliło im na nowoczesne i atrakcyjne przedstawienie treści.
Podsumowaniem projektu było wieczorne spotkanie skubania pierza. Wydarzenie to stało się żywą lekcją tradycji, łączącą pokolenia i przybliżającą dawne zwyczaje społeczności szkolnej.
Scenariusz spotkania został opracowany przez uczniów we współpracy z nauczycielami-opiekunami. Wykorzystano w nim wszystkie zebrane informacje – legendy, pieśni, opowieści oraz tradycyjne przyśpiewki. Uczniowie nie tylko wiernie odwzorowali dawny obrzęd, ale także zadbali o jego autentyczną atmosferę, tworząc wyjątkową przestrzeń do wspólnego świętowania i integracji. Wieczór skubania pokazał, że dawne tradycje wciąż mogą być żywe i inspirujące dla młodego pokolenia.
Spotkanie rozpoczęło się od serdecznego powitania uczestników przez uczniów, którzy częstowali gości tradycyjnymi przekąskami (tradycyjna kiełbasa, boczek, oscypek, bundz). Pozyskano je z od lokalnych przedsiębiorców, którzy przygotowują jedzenie według receptur naszych przodków. Scenę stanowiła cała sala, co pozwoliło aktorom na współdziałanie z zaproszonymi gośćmi. Stała się ona izbą/domem, przestrzenią, która pozwoliła przeżyć wyjątkowe chwile.
Wśród obecnych znaleźli się m.in. dyrektor szkoły, przedstawiciele Rady Gminy Jeleśnia, Kustosz i Przewodnik Muzeum Etnograficznego „Na Rozdrożu” w Krzyżowej oraz członkowie KGW z Pewli Wielkiej, Jeleśni, Krzyżowej, Sopotni Małej, Sopotni Wielkiej, Przyborowa, Korbielowa i Klubu Seniora działającego przy Klubie i Świetlicy „Sylaba” w Jeleśni. W projekt włączyli się również opiekunowie i członkowie zespołu folklorystycznego „Góralskie Nutki” działającego przy naszej szkole. Na sali było 70 osób. Na prośbę organizatorów uczniowie biorący udział w przedstawieniu oraz znaczna część gości przyszła w strojach regionalnych.
Aktorzy najpierw wprowadzili zgromadzonych w tematykę spotkania, podkreślając jego wyjątkowy charakter – miało ono na celu przybliżenie i ożywienie jednej z dawnych tradycji, jaką jest skubanie pierza. Opowiedzieli o jego znaczeniu jako elementu integracji społecznej oraz okazji do rozmów, śpiewów i wspólnego spędzania czasu.
Następnie przedstawili historię i znaczenie darcia pierza w dawnej polskiej wsi. Wyjaśnili, że kobiety gromadziły się zimowymi wieczorami, by wspólnie przygotowywać pierze na poduszki i pierzyny. Referowali o różnych nazwach tego obrzędu, o tradycyjnych zasadach jego organizacji oraz o tym, jak skubanie pierza łączyło pracę z zabawą. Następnie opowiedzieli o roli pierza w posagu młodych dziewcząt.
W tle towarzyszyła muzyka pewlańskiej Kapeli Braci Byrtków (skrzypce i dudy). Płytę otrzymaliśmy od samych artystów i stanowi ważny element naszego archiwum, ponieważ tych artystów nie ma już wśród nas.
Po krótkiej prelekcji uczestnicy przystąpili do praktycznej części spotkania – rozpoczęło się skubanie pierza słowami: Zapraszamy do Maryśki na wyskubki! Wokół stołu usiadły kobiety, wyciągając pierze z płóciennych worków. Pod czujnym okiem starszych gospodyń młodsze uczestniczki uczyły się tej sztuki. Chłopcy zajmowali się w tym czasie naprawą koszyków i uprzęży koni, dokładaniem do pieca.
Podczas pracy gospodyni podała poczęstunek. Goście mogli skosztować tradycyjnych wypieków, takich jak ciasto drożdżowe, kawę zbożową, kompot ze suszu oraz herbatę z ziół lub mleko. To wszystko było przykryte białym obrusem.
Uczniowie prezentowali regionalne pieśni mówiące o powstaniu Pewli Wielkiej. Na początek zaśpiewano „Pewlicę”, podczas której dzieci dmuchały w tradycyjne zabawki -ptaki wykonane z gliny i ozdabiane regionalnymi wzorami. Nie zabrakło śpiewanej modlitwy górali, a także piosenek zagrzewających gości do wspólnego śpiewu. Wśród rozmów pojawiły się także legendy i gawędy, opowiadane przez uczniów, m.in. Cego się po deble spodziewaj, Pytało ło krzest i Matuśka Bosko sama nos wybrała. Wszystkie prezentowane teksty są zapisane w historii naszej miejscowości i przekazywane z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców Pewli Wielkiej.
Podążając za zwyczajem, na sam koniec do izby wbiegli chłopcy i był taniec, do którego włączyli się także goście. Sala wypełniła się gwarem, śmiechem i góralskimi okrzykami.
Rytmiczna muzyka przygrywana na skrzypcach i akordeonie porwała wszystkich do wspólnej zabawy. Tańczono skoczne góralskie tańce, które rozbrzmiewały echem w całej izbie. Nie zabrakło „hejkania”, tupania, gwizdów i przyśpiewek, które dodatkowo podkreślały niezwykłą atmosferę spotkania. Starsi uczestnicy zachęcali młodszych do nauki tradycyjnych kroków, a całość zamieniła się w prawdziwą ucztę dla ducha i ciała.
Spotkanie było pełne śmiechu, śpiewu i tradycyjnych opowieści, a zakończyło się wręczeniem podziękowań, upominków (drewnianych łyżek kuchennych ze ściereczkami do naczyń) oraz, jak nakazywał stary zwyczaj, złożeniem życzeń jubilatom imieninowym (Józefa i Józefy). Wręczono im poduszki wypychane pierzem, które przygotowano w czasie warsztatów.
Na zakończenie podano góralski obiad: kotlet schabowy z kością, ziemniaki i kapustę zasmażaną. Ten tradycyjny posiłek od wielu pokoleń cieszy się popularnością.
Każdy z uczestników miał możliwość wpisania się do Kroniki szkolnej, zostawiając pamiątkę po swojej obecności w tym niecodziennym spotkaniu.
Wieczór był pełny wzruszeń i refleksji, a także radości z możliwości wspólnego przeżywania obrzędu, który mimo upływu lat nadal łączy pokolenia. Klimat i wystrój sali przyniósł wspomnienia, które poruszyły uczestników i wywoływały łzy.
Uczniowie biorący udział w projekcie wykonali poster stanowiący wizualizację działań i efektów wykonania projektu. Przy współpracy z opiekunami projektu napisali sprawozdanie z realizacji zadań. Dodatkowo zamieścili relację zdjęciową w Kronice szkolnej.
Ogromnie cieszy fakt, że dzieci i młodzież po zakończeniu realizacji projektu wyraziła chęć powtórzenia tych działań. Uczniowie opowiadali w domach gwarą poznane legendy najbliższym seniorom, którzy reagowali wzruszeniem i wspominali, że te właśnie legendy były opowiadane przy pewlańskich stołach. W swych wypowiedziach ubolewali i podkreślali, że teraz polski układ mebli z okręgów zamienił się w półokręgi wokół telewizora.