Mikołaj Kopernik
Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Był prawdziwym człowiekiem renesansu, otrzymał wszechstronne wykształcenie i podczas swojego życia, poza astronomią, zajmował się także: medycyną, prawem, dyplomacją, kartografią, ekonomią
i matematyką. Możliwość studiowania na najlepszych uniwersytetach w ówczesnej Europie zawdzięczał głównie swojemu wujowi – Łukaszowi Watzenrode, biskupowi warmińskiemu. Kopernik studiował na początku nauki matematyczno–przyrodnicze na Akademii Krakowskiej, następnie podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Bolońskim i medyczne na Uniwersytecie Padewskim.
Kopernik wrócił do Polski w 1503 roku i większość swojego późniejszego życia spędził na Warmii, pełniąc funkcję kanonika kapituły warmińskiej. Przez około 7 lat (od roku 1503) pomagał swojemu wujowi jako sekretarz i medyk na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Sprawy administracyjne pochłaniały jego dnie, przez co z początku nie miał zbyt wiele czasu na rozwijanie naukowych pasji. Jako medyk cieszył się dobrą opinią, z jego umiejętności korzystał nie tylko Łukasz Watzenrode, ale i Maurycy Ferber czy Jan Dantyszek, a w 1519 roku powierzono mu nawet zadanie zwalczania epidemii, która dotknęła region.
Do dziś nie wiadomo, w którym dokładnie roku Mikołaj Kopernik zaczął rozwijać teorię heliocentryczną. Wiemy natomiast, że w czasie pobytu Kopernika w Lidzbarku Warmińskim (w latach 1503-1510) zaczął powstawać "Commentariolus" (tzw. "Mały komentarz") Mikołaja zawierający pierwszy zarys tej teorii.
Kopernik swoje główne dzieło – "O obrotach" pisał przez ponad piętnaście lat, między 1515 i 1530 rokiem, a przez następną dekadę je doskonalił. Po raz pierwszy zostało ono opublikowane wraz ze zmienioną przedmową i tytułem "O obrotach sfer niebieskich" w 1543 roku w Norymberdze. Astronom zobaczył je dopiero na łożu śmierci. Na polski (z łaciny) księga została przetłumaczona przez astronoma J. Baranowskiego w 1854 roku.
Niestety, większość ksiąg Kopernika znajduje się poza granicami Polski. Z 46 ocalałych tomów jego notatek, aż 39 znajduje się w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali, w Szwecji. Kopernik swoje dzieła powierzył w testamencie diecezji warmińskiej. Były przechowywane w bibliotece przy katedrze we Fromborku, która została splądrowana przez Szwedów w 1626 roku. Z polecenia króla Szwecji – Gustawa II Adolfa trafiły następnie do biblioteki Uniwersytetu w Uppsali.
Mimo że Kopernik miał wykształcenie medyczne i był medykiem przy biskupstwie warmińskim, podczas wojny polsko-krzyżackiej odgrywał inną rolę – jako administrator dóbr kapitulnych przygotowywał obronę zamku w Olsztynie. Wtedy właśnie powstał zachowany do dziś list Kopernika do króla Zygmunta Starego, będący wyrazem niepokoju Mikołaja o losy olsztyńskiego zamku. I choć Kopernik nie brał czynnego udziału w walce, to dzięki jego działaniom udało się obronić olsztyńską twierdzę w czasie najazdu Krzyżaków.
Mimo, że astronom jest głównie kojarzony z Toruniem, w którym się urodził, większość swojego życia spędził na Warmii. Przyjechał do niej w 1503 roku i pozostał tam aż do śmierci. Do roku około 1510 roku przebywał wraz z wujem w Lidzbarku Warmińskim, przez kilka lat był też administratorem dóbr kapitulnych w Olsztynie. Większość swojego dorosłego życia spędził jednak we Fromborku. Tam też dokonywał obserwacji astronomicznych.
Grób Mikołaja Kopernika został odnaleziony dopiero w 2005 roku, przez zespół badaczy pod przewodnictwem Jerzego Gąssowskiego. Czaszkę astronoma znaleziono w katedrze we Fromborku, która od początku była domniemanym miejscem jego pochówku. Mimo licznych poszukiwań wewnątrz katedry, grób Kopernika został odnaleziony dopiero po 462 latach od jego śmierci!
W związku z 550. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika uczniowie klas IV - VIII wzięli udział
w konkursie historyczno-plastycznym, który miał na celu nie tylko uczczenie rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika oraz Roku Kopernikańskiego, ale również wychowanie do wartości poprzez pokazanie postaci wielkiego Polaka oraz rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów.
W pierwszymi etapie konkursu uczniowie wykazali się wiedzą merytoryczną dotycząca życia
i działalności Kopernika. Następnie przygotowali plakaty nt. „Mikołaj Kopernik w moich oczach”. Poprzez łącznie uzyskane punkty z dwóch etapów zostały wyodrębnione miejsca od I do III.
Lista zwycięzców:
Ewa Pacyga – I miejsce
Michał Słonka – II miejsce
Maja Słowik – III miejsce
Paulina Majdak – III miejsce
Wyróżnionym uczniom oraz wszystkim uczestnikom konkursu serdecznie gratulujemy, a wszystkich pozostałych uczniów zachęcamy do udział w kolejnych konkursach.
Przygotowała:
Monika Paciorek-Krzyżowska
Bibliografia:
https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/rok-2023-pod-patronatem-mikolaja-kopernika
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mikolaj_Kopernik
https://culture.pl/en
